property succession law in Marathi मृत्युपत्र नसलेल्या जमिनीवर कोणाचा हक्क असतो? वारसाचा दावा कसा करायचा? उत्तराधिकारी प्रमाणपत्र, कोर्टातील प्रक्रिया, हिंदू उत्तराधिकार कायदा आणि सातबारा हस्तांतरण याची संपूर्ण माहिती मराठीत!
property succession law in Marathi
बर्‍याच वेळा आप्तस्वकीयाचा मृत्यू झाल्यानंतर मालमत्ता मागे राहते, पण मृत्यूपत्र नसेल तर काय करायचं? ही अविभाजित मालमत्ता म्हणजे काय? आणि त्यावर आपला वारसा हक्क सिद्ध करण्यासाठी कायदेशीर पावले कोणती घ्यावी लागतात, हे आपण आज जाणून घेणार आहोत.
👉सविस्तर माहितीसाठी क्लिक करा👈
मृत्युपत्र नसलेली मालमत्ता म्हणजे काय?
property succession law in Marathi जर एखाद्या व्यक्तीचा मृत्यू झाला आणि त्याने कोणतंही वैध मृत्यूपत्र (Will) लिहून ठेवलेलं नसेल, तर त्याच्या नावे असलेली मालमत्ता ही कायदेशीर भाषेत इंटरस्टेट प्रॉपर्टी (Intestate Property) म्हणवली जाते.
अशा अविभाजित मालमत्तेवर कोण हक्क सांगू शकतो, हे भारताच्या उत्तराधिकार कायद्यानुसार ठरतं.
कोणता उत्तराधिकार कायदा लागू होतो?
1. हिंदू, बौद्ध, शीख, जैन धर्मीयांसाठी:
हिंदू उत्तराधिकार कायदा, 1956 लागू होतो.
या कायद्यानुसार, जर पतीचा मृत्यू झाला आणि मृत्युपत्र शिवाय वारसा वाटप करायचं असेल, तर प्रथम क्रमानुसार खालील व्यक्तींना उत्तराधिकारी मानलं जातं:
- पत्नी
- मुले (मुलगा व मुलगी दोघेही)
- आई
- नंतर भाऊ, बहीण, नातवंडे
हे ही पाहा : खरेदी खत रद्द होण्याची कारणे : शेतकरी व गुंतवणूकदारांसाठी महत्त्वाची माहिती
2. मुस्लिम, ख्रिश्चन, पारशी यांच्यासाठी:
property succession law in Marathi प्रत्येक धर्मासाठी वेगळे पर्सनल लॉज अस्तित्वात आहेत. मुस्लिम कायदा (Sharia Law) आणि Indian Succession Act (ख्रिश्चन/पारशी) यांच्यानुसार मालमत्तेचं वाटप केलं जातं.
उत्तराधिकारी प्रमाणपत्र कसं मिळवायचं?
उत्तराधिकारी प्रमाणपत्र (Succession Certificate) मिळवणं ही सर्वात महत्त्वाची प्रक्रिया आहे, जी कोणत्याही मालमत्तेवर आपला हक्क सांगण्यासाठी गरजेची आहे.
अर्ज करण्यासाठी लागणारी कागदपत्रं:
- मृत्यू प्रमाणपत्र
- मृत व्यक्तीचा आधार कार्ड
- नातेसंबंध सिद्ध करणारे पुरावे (उदा. ration card, जन्म प्रमाणपत्र)
- अर्जदाराचे ओळखपत्र आणि रहिवासी पुरावा
- नातेवाईकांची यादी
- नाहरकत प्रमाणपत्र (इतर नातेवाईकांचा नकार नाही याची खात्री)
👉आनंदाची बातमी, बांधकाम कामगारांना मिळणार निवृत्ती वेतन…👈
अर्ज कुठे करायचा?
- स्थानिक तहसील कार्यालय / तलाठी कार्यालयात
- काही प्रकरणांत, सिव्हिल कोर्टात डिक्लेरेशन सूट देखील दाखल करावा लागतो
कोर्टात वारसाचा दावा (Declaration Suit) कसा करायचा?
property succession law in Marathi जर नातेवाईकांमध्ये मालमत्तेवरून मतभेद असतील किंवा मालमत्तेवर कोणी वाद घेत असेल, तर खालीलप्रमाणे कोर्टात दावा दाखल करता येतो:
प्रक्रिया:
- डिक्लेरेशन सूट दाखल करा (civil court)
- आपला नातेवाईक व हक्क सिद्ध करणारे पुरावे दाखवा
- मृत व्यक्तीचं death certificate सादर करा
- मागणी: “मालमत्ता माझ्या नावे हस्तांतरित करावी”
ही प्रक्रिया न्यायालयीन तपासणी, इतर वारसांचा अभिप्राय, आणि पुराव्यांच्या आधारे पार पडते.
हे ही पाहा : शेतीच्या वाटणीतील लहान भावाला पहिला हक्क मिळतो का?
मालमत्ता हस्तांतरणासाठी पुढील प्रक्रिया
property succession law in Marathi एकदा उत्तराधिकारी ठरला की, खालील प्रक्रिया सुरू करावी लागते:
- सातबारा उतारा (7/12 extract) अद्ययावत करून नाव नोंदवा
- घर किंवा फ्लॅट असल्यास नगरपालिका / महापालिकेत नोंदणी
- बँक खात्यांमध्ये नावे बदला (जर आर्थिक ठेवी असतील तर)
- स्टॅम्प शुल्क लागू असल्यास तो भरावा
- Mutation Certificate घेणे – जमिनीच्या हक्कांमध्ये नाव बदलीसाठी अत्यावश्यक
आवश्यक टिप्स:
- प्रत्येक गोष्ट कागदोपत्री साक्षेसह करा
- जर इतर नातेवाईक आहेत तर नाहरकत प्रमाणपत्र घेणं टाळाटाळ टाळण्यास मदत करते
- स्थानीक वकीलाचा सल्ला घेऊन योग्य मार्गदर्शन घ्या
- जर मृत्युपत्र असेल तर probate process वापरावी
हे ही पाहा : “वडिलांनी एकाच मुलाला मालमत्ता दिल्यास दुसऱ्याचा हक्क राहतो का? कायदा काय सांगतो?”
काय लक्षात ठेवावं?
| गोष्ट | प्रक्रिया |
|---|---|
| मृत्युपत्र नसेल | उत्तराधिकारी कायद्यानुसार वाटप |
| उत्तराधिकारी प्रमाणपत्र | तहसील / कोर्टातून अर्ज |
| वाद असल्यास | सिव्हिल कोर्टात डिक्लेरेशन सूट |
| सातबारा हस्तांतरण | Mutation साठी अर्ज |
property succession law in Marathi मृत्युपत्र नसलेल्या जमिनीवर वारसा मिळवण्यासाठी कोणत्याही अफवांवर विश्वास ठेवू नका. योग्य कायदेशीर प्रक्रिया, कागदपत्रं, आणि तज्ञ सल्ला घेतल्यासच मालकी मिळवता येते.
हे ही पाहा : जमिनीचा सर्च रिपोर्ट म्हणजे काय? आणि तो कसा काढायचा? – संपूर्ण माहिती